sól, czyli bardzo cenny minerał

Cokolwiek by o niej nie napisać, sól była jest i pewnie jeszcze chwilę pozostanie najbardziej uniwersalną przyprawą i nieodłączonym składnikiem ludzkiej diety. 


W wielu kulturach sól stawała się środkiem płatniczym (stąd angielskie słowo "salary" oznaczające wypłatę :) ). Czasem była warta swojej wagi w złocie, wokół kopalni i warzelni budowano miasta, o sól toczono wojny- spór o podatek solny był jedną z przyczyn wybuchu Rewolucji Francuskiej. Wyprawa Kolumba i odkrycie przez niego Ameryki sfinansowano właśnie z podatku nałożonego na handel i wydobycie soli w Hiszpanii. W końcu, jaki inny minerał (może oprócz złota) używany jest w tak wielu przysłowiach, metaforach i przypowieściach.

Przyznać należy, że Homo Sapiens posiada pewne biologiczne uwarunkowania, które skłaniają go do spożywania słonych potraw, a przez to do uzupełnienia zawartości sodu w organizmie. Organizmy zwierząt potrzebują sodu do życia (jest niezbędnym składnikiem regulującym pracę systemu nerwowego, czy gospodarkę wodną organizmu). Zwierzęta mięsożerne bez problemu pozyskują sód wraz ze spożywanym mięsem. Jednakże wiele gatunków roślinożernych musi uzupełniać dietę właśnie o chlorek sodu występujący w formie mineralnej, stąd solnymi lizawkami dokarmia się żubry, sarny, krowy, czy konie. Okazuje się, że u zarania dziejów suplementacja sodu była ważna również dla gatunku ludzkiego (najwyraźniej jedliśmy mniej mięsa). Dlatego właśnie smak słony jest  rozróżniany i cenionym przez człowieka.

Tężnia, rozpylana solanka wysycha na gałązkach, wykruszana
z nich substancja to znana wszystkim sól kuchenna (warzona)
jedna z najczystszych postaci chlorku sodu

W dzisiejszych czasach, przynajmniej w miejscu w którym przyszło nam żyć, na niedobór sodu nie można narzekać, a nasze biologiczne tendencje do dosalania wszystkiego okazują się zgubne. Jednak zanim zacznę marudzić napiszę coś o rodzajach soli dostępnych w sprzedaży:

Warzona i jodowana
To najbardziej popularna i najtańsza wersja soli. Produkuje się ją poddając odparowaniu solankę (roztwór soli kamiennej i wody). Sól warzona nie posiada praktycznie żadnych innych mikroelementów poza chlorkiem sodu. Sól warzona jest bardzo często jodowana, wzbogacanie jodem tej popularnej przyprawy pomogło w przeszłości zwalczyć wiele chorób nękających ludzkość (na przykład choroby tarczycy lub kretynizm). Uzyskana w wyniku substancja ma najbardziej słony smak i idealnie białą barwę. Jej sypkość uzyskuje się poprzez dodanie żelazocyjanku potasu, który w żołądku, pod wpływem kwasu, zamienia się w cyjanowodór (taką truciznę). Smacznego.  

Sól warzona

Kamienna 
Wydobywa się ją w kopalniach w postaci minerału zwanego halitytem. Sam halityt może zawierać wiele różnych składników, stąd jego różne zabarwienie od białego, przez różowe, szare, aż po zielone. Złoża tego minerału to pozostałości po pradawnych morzach i oceanach.

Halityt

Morska
To sól pochodząca z odparowanej na słońcu wody morskiej. W składzie przypomina sól kamienną, może zawierać wiele naturalnych dodatków mineralnych, jak również biologiczny (algi, plankton). W zależności od źródła, z którego się ją pozyskuje może przybierać różne barwy. Może składać się z dodatkowych składników w stosunku od 2 do nawet 14% swojej objętości.

Produkcja soli morskiej

Himalajska 
To po prostu sól kamienna ze starych i głębokich złóż. Większość produktów używających nazwy "himalajska" obok himalajów nawet nie przelatywała, sól o podobnych właściwościach i zabarwieniu wydobywa się również w Europie. Ten związek, posiada łagodny smak i przy rozsądnym stosowaniu może przyczynić się do ograniczenia spożycia sodu.

Sól himalajska swoją barwę zawdzięcza związkom żelaza

Peklowa
To sól o specyficznym zastosowaniu, której nie należy mylić z solą kuchenną. Peklowanie to proces konserwowania żywności, szczególnie mięsa, dzięki któremu produkt nie traci smaku, zapachu i koloru. Peklowanie pozwala skuteczniej, niż zwykłe zasalanie, zahamować procesu psucia się żywności. W skład soli peklowej wchodzi sól kuchenna azotany i inne związki chemiczne. Sól peklująca to jednej z najczęściej stosowanych konserwantów.

Sól peklowa do konserwowania, na przykład szyneczki

A teraz część inkwizycyjna. Światowa Organizacja Zdrowia WHO zaleca konsumpcję dzienną soli nie przekraczającą 5 g dziennie. Natomiast osoby cierpiące na nadciśnienie, powinny bezwzględnie ograniczyć konsumpcję do mniej niż 3 g soli na dobę. Zdrowy człowiek potrzebuje około 1,5 g sodu dziennie, taką ilość pierwiastka przyjmujemy w pożywieniu niedoprawianym (np. w pieczywie i mięsach).

Nadmierna konsumpcja soli podwyższa ciśnienie krwi,  a przez to zwiększa ryzyko wystąpienia udarów, wylewów i zawału serca. Spożycie soli przyczynia się również do częstszego występowania raka żołądka.

Co ważne,  lekarze zalecają całkowite wykluczenie soli z diety dzieci, których organizm nie radzi sobie zbyt sprawnie z usuwaniem nadmiaru sodu z organizmu. Przyjmowanie zbyt dużych ilości soli przez dzieci może skutkować wypłukiwaniem wapnia niezbędnego do rozwoju kości, czy z trwałym uszkodzeniem nerek.

Znana i lubiana, atrakcja narodowa, kopalnia soli w Wieliczce

Podsumowując, jeżeli spożywasz niewiele produktów zawierających jod (ryby, owoce morza, jajka) może warto od czasu do czasu sypnąć sobie białej, jodowanej. Warto jednak pamiętać, że sól to tylko sól, a związki mineralne lepiej łyknąć w tabletce, a najlepiej przyjąć je w formie warzyw i owoców.

P.